Fysiek domein

We zorgen dat de ondergrond bijdraagt aan een duurzame ontwikkeling van de stad
De Visie op de Ondergrond beschrijft hoe de ondergrond kan bijdragen aan een duurzame ontwikkeling van Zwolle. De ondergrond kan een belangrijke bijdrage leveren aan een gezonde stad, aan de verstedelijkingsopgave bij de ruimtelijke en economische ontwikkeling van Zwolle, aan de energietransitie, klimaatadaptatie en (elementen van) de circulaire stad.

We willen bij ruimtelijke ontwikkelingen rekening houden met en gebruik maken van ondergrondse functies. Via het bodembeleid zijn de functies van grondwater (ondergrond) met bijbehorende kwaliteitseisen al vastgelegd. De nieuwe ruimtelijke instrumenten uit de Omgevingswet (omgevingsvisie en omgevingsplan) bieden de mogelijkheid om ondergrondse functies met bijbehorende kwaliteitseisen (gebiedsgericht) vast te leggen en zo beter te koppelen aan het (gewenste) bovengrondse gebruik.
Voor een optimaal gebruik van de ondergrond is het veilig kunnen gebruiken van de ondergrond een voorwaarde. Hiervoor is een betaalbare en uitvoerbare bodemsaneringsoperatie noodzakelijk waarvoor we een gebiedsgerichte aanpak hebben ontwikkeld. Deze is uitgewerkt in het Gebiedbeheerplan Zwolle Centraal. Binnen het gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal ontzorgen we probleemeigenaren doordat we (tegen een vooraf vastgestelde financiële vergoeding) de verantwoordelijkheid voor deze grond(water)verontreiniging overnemen. Het Gebiedbeheerplan is opgenomen onder doel 7.4.3. als onderdeel van het voorkomen van gezondheidsrisico's door verontreiniging van bodem en grondwater.

In Nederland hebben we de unieke situatie dat we de ondergrond kunnen gebruiken voor het winnen van warmte (geothermie) maar ook voor tijdelijke opslag van overvloedige zomerwarmte en de opslag van koude in de winter (wko). Daarmee kan de ondergrond een belangrijke bijdrage leveren aan de energiedoelstellingen (CO2 reductie en (daarmee) het verlagen van de energielasten voor huishoudens en bedrijven). Maar dan moeten we het gebruik van bodemenergie wel op een grootschaliger niveau toepassen. Met het optimaal benutten van bodemenergie maken we ons bovendien sneller onafhankelijk van fossiele brandstoffen, vergroten we het wooncomfort (koeling in de zomer) en benutten we de economische waarde van lokale bronnen.

De ondergrond speelt eveneens een grote rol bij klimaatadaptatie. In de bodem en het grondwater kunnen we immers overtollig water bergen (de ondergrond werkt als spons), langzaam afvoeren of juist in het gebied vasthouden voor droge periodes. Het grondwater stroomt als het ware als een rustige, schone rivier onder Zwolle door. Dit principe kan tevens een bijdrage leveren aan de waterkwaliteit omdat minder gebiedsvreemd water hoeft worden ingelaten en het kansen biedt voor meer dynamiek en daarmee voor flora en fauna. De ondergrond kan ook een rol spelen bij de duurzame ruimtelijke ontwikkeling van het landelijk gebied: de overgang van intensieve landbouw naar extensieve landbouw en natuurbeheer kan door gebruik van de ondergrond (deels) financieel worden gecompenseerd door de waarde van (schoon) grondwater te benutten of door meerdere doelen waar de ondergrond een rol in kan spelen (zoals klimaatopgave en waterveiligheid) aan elkaar te koppelen. Innovatieve concepten waarbij water meervoudig wordt gebruikt of waar gebiedsgerichte watersystemen worden ontwikkeld, dragen bovendien bij aan een circulaire stad.

De mogelijkheden die de ondergrond biedt voor de maatschappelijke opgaves die we als stad Zwolle hebben zijn op meerdere terreinen in beeld gebracht en worden ook toegepast in ruimtelijke projecten. Hierbij volgen we nog steeds de uitgangspunten die binnen de Zwolse Visie op de Ondergrond zijn ontwikkeld.

Op deze wijze wordt duidelijk dat de ondergrond een belangrijke bijdrage kan leveren aan de duurzame en gezonde (door)ontwikkeling van de stad, de energietransitie en de klimaatopgave.

We zorgen dat de ondergrond bijdraagt aan een duurzame ontwikkeling van de stad, zodanig dat:

• De ondergrond bijdraagt aan de ruimtelijke en/of economische ontwikkeling van de stad:
  • Ondergrondse en bovengrondse functies bij elkaar passen en de kwaliteit van de ondergrond kan worden afgestemd op de functie.
  • Stagnatie van ruimtelijke ontwikkeling door bodem of grondwaterverontreiniging wordt opgeheven.
• De ondergrond bijdraagt aan de energietransitie door de energiepotentie in de ondergrond (lokaal beschikbare duurzame bronnen) optimaal te benutten.
• De ondergrond optimaal bijdraagt aan duurzaam waterbeheer cq. klimaatadaptatie waardoor:
  • Een goede kwaliteit van grond- en oppervlaktewater kan worden behouden.
  • Duurzaam peilbeheer kan worden vormgegeven,=.
  • Het landelijk gebied duurzaam ontwikkeld kan worden en alternatieve vormen van natuurbeheer onstaan.

William Dogger

In 2007 heeft de raad “De visie op de ondergrond van Zwolle” vastgesteld. Sindsdien is de visie vastgelegd in beleid, uitgewerkt voor gebieden en geïmplementeerd in een veelheid aan projecten. Op 15 juni 2020 is door de raad de "Uitvoeringsagenda Bodem & ondergrond 2020-2024" vastgesteld.  Hierin zijn de opgaven voor de komende jaren (2020-2024) aangegeven. De activiteiten worden jaarlijks bepaald en opgenomen in de begroting. Een deel van de activiteiten is incidenteel en wordt gedekt uit de restant middelen voor de visie op de ondergrond, die staan gereserveerd in de reserve nog uit te voeren werken.   

Voor 2021 worden de volgende activiteiten uitgevoerd confrom de uitvoeringsagenda:

Activiteiten borgen van gedachtengoed en doelstelling van de visie op de ondergrond  

• Verankering via de nieuwe Omgevingswet:
  • Deelname aan ontwikkeling van de omgevingsvisie en omgevingsplannen, inbreng ordenend principe en vastlegging ondergrondfuncties
  • Inspelen op en beleid ontwikkelen voor actuele vraagstukken
• Verder brengen van de innovatieve concepten Visie op de Ondergrond:
  • Advisering in ruimtelijke projecten zoals Vechtpoort, Stadshagen, Spoorzone, etc.
• Optimaal benutten van de energiepotentie in de ondergrond:
  • Uitvoeren van een verdiepend geologisch onderzoek
  • Onderzoek naar de geschiktheid van de ondergrond voor hoge temperatuur opslag (HTO) en ondiepe geothermie
  • Mogelijk maken van WKO in verontreinigd gebied, zoals bijvoorbeeld is gedaan voor City Post
  • Stimuleren van slimme combinaties van WKO en grondwatersanering, zoals bijvoorbeeld bij Oostzeelaan en Deltion College
  • Advisering voor de bronnenstrategie van het programma Energietransitie
  • Advisering voor masterplannen (bodem)energie ten behoeve van projecten

Activiteiten duurzaam beheer van (grond)water

• Verduurzaming van peilbeheer:
  • Vervolgstudie 3e rivier en toepassing duruzame “watermachine” in Zwolle
• Benutten van de waarde van grondwater:  
  • In Climate Campus uitwerken van concepten als “waterwinschappen”, waarmee ook het genereren van middelen voor de ontwikkeling van het landelijke gebied en de transitie in de landbouw kan worden bevorderd.

De activiteiten worden uitgevoerd binnen en conform de Uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond. Zo is het gedachtengoed van de Visie op de Ondergrond terug te vinden in de omgevingsvisie en hebben we vanuit het perspectief van de ondergrond de ruimtelijk opgaven voor de NOVI regio Zwolle in beeld gebracht.

Zo hebben we met een geologisch potentie onderzoek voor alle bodemlagen in beeld gebracht hoeveel we kunnen bijdragen aan de energieopgave. Dit is belangrijke input voor de bronnenstrategie, en laat zien dat de ondergrond voor Zwolle een belangrijke bron kan zijn voor duurzame warmte. Zo kunnen geothermie, opslag van warmte en toepassing van WKO een belangrijke rol spelen in de warmtetransitie.
In ruimtelijke projecten als bijvoorbeeld de Spoorzone wordt de duurzame toepassing van bodemenergie maximaal benut. Daarbij wordt tevens de koppeling gelegd met de aanpak van grondwaterverontreiniging binnen dit gebied.

Ook zijn onderzoeken uitgevoerd maar het toepassen van ondergronds waterbeheer in de bestaande stad (Zwolle Noord) als onderdeel van de klimaatopgave. Door gebruik te maken van het bodem- en grondwatersysteem en de oplossing te koppelen met andere opgaves die daar spelen kan ook de bestaande stad toekomst- en klimaatbestendig worden gemaakt. Hierbij gaan klimaat, gezondheid en ruimtelijke ontwikkeling hand in hand.

De lasten zijn € 91.309 lager en de baten € 20.000 hoger dan begroot. Dit voordelige saldo leidt tot een lagere onttrekking uit de reserves van € 111.309. Hierdoor wordt uiteindelijk  een resultaat van 0 gerealiseerd.

Uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond
Voor de uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond is een beperkt regulier budget. Jaarlijks wordt aanvullend incidenteel budget geraamd (voorheen projectbudget visie ondergrond) ten laste van de reserve nutvw-fysiek.

• De inkomsten zijn € 20.000 hoger door een bijdrage vanuit energie in de kosten van geologisch onderzoek.  
• De kosten zijn € 91.309 lager dan begroot. Dit betreft deels overlopende verplichtingen (€ 20.848) waarvoor de nota's pas in 2022 worden betaald. Dit budget wordt minder onttrokken uit de reserve nutvw-fysiek en zal in 2022 weer worden opgeraamd ten laste van de reserve. Voor het andere deel (€ 70.461) zijn de activiteiten niet in 2021 uitgevoerd waardoor er voor hetzelfde bedrag ook minder uit de reserve nutvw-fysiek wordt onttrokken. Dit saldo blijft gereserveerd ter dekking van de uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond 2022-2024.