Fysiek domein

Een gezonde leefomgeving is een expliciete doelstelling in de Omgevingswet. Gezondheidswinst kun je boeken door niet alleen in te zetten op bescherming (klassiek milieubeleid), maar ook op het bevorderen van gezondheid, zowel in fysieke als mentale zin.  Een gezonde leefomgeving is een omgeving die mensen uitnodigt om te bewegen, elkaar te ontmoeten en te kunnen participeren in de maatschappij c.q. stad of wijk. In ieder stadsdeel streven we naar een fysiek en sociaal zo aantrekkelijk mogelijke  omgeving.

Gezondheid is belangrijk (zie ook doel 1.1.2). Consequenties van niet gezond zijn hebben invloed op betrokkene en op onze stad. Met de inrichting en het beheer van de openbare ruimte sturen we op vitaliteit en gezondheid.

Vanuit het voorkomen en beperken van risico’s voor de gezondheid zorgen we voor een adequate verwijdering van mogelijke ziekteverwekkers, zodat mensen daar zo min mogelijk mee in aanraking komen. Er is flora en fauna die schadelijk voor de mens kan zijn of leidt tot buitensporige overlast. We bestrijden deze flora en fauna in de openbare ruimte en informeren particulieren hoe ze overlast kunnen voorkomen en bestrijden.

Vanuit het stimuleren van gezondheid door een vitale en gezonde leefomgeving, benutten we het gegeven dat een groene buitenruimte bijdraagt aan gezondheid. Daarbij zorgen wij er voor dat de buitenruimte uitnodigt om te bewegen, te recreëren en te spelen. Het belang hiervan is het afgelopen jaar door alle coronamaatregelen duidelijk geweest . In de buitenruimte bieden we ook locaties aan waar bewoners zelf hun groente kunnen verbouwen (nutstuinen en volkstuinen).  Kinderen kunnen met tuinieren kennismaken bij de 3 gemeentelijke jeugdtuincomplexen. Deze jeugdtuinen zijn één van de uitingen van natuur- en milieueducatie (NME). Ook de schaapskudde en de buurt- en wijkboerderijen spelen een grote rol bij NME. Wij hechten veel waarde aan NME. Onderzoek heeft aangetoond dat wanneer kinderen op jonge leeftijd in aanraking komen met NME zij op latere leeftijd meer bereid zijn om duurzame maatregelen te treffen en duurzaam gedrag te vertonen. Dit draagt direct bij aan een vitale en gezonde leefomgeving. De (tijdelijke) NME-makelaar zal het NME beleid verder vorm geven en de vraag van de basisscholen koppelen aan het bestaande aanbod van onze NME-partners. Als onderdeel van de Begroting 2021 wordt ter uitvoering van dit doel voorgesteld om in te stemmen met bestedingsvoorstel 44.

Wij werken ook aan een gezonde omgeving voor (huis)dieren. Dat betekent onder meer dat wij de bestaande voorzieningen zoals dierenasiel en hondenlosloopterreinen handhaven, maar ook dat we nieuwe initiatieven stimuleren en ondersteunen. Eind 2019/begin 2020 wordt het geactualiseerde beleid ten aanzien van dierenwelzijn vastgesteld. In 2020 starten we met het uitvoeren van het geactualiseerde beleid, onder meer de opvang van gezelschapsdieren anders dan honden en katten en het programma PIEC (preventie, informatie, educatie en communicatie).

Door corona was er veel dicht in 2021, denk alleen maar aan de scholen, hoe vaak waren die wel niet gesloten. Gelukkig konden kinderen, jongeren, studenten en ook ouders elkaar treffen bij speelplekken, wijkboerderijen, buurtweiden en recreatieplassen. En bewegen in de parken of op de pleinen. Op het Lubeckplein in Zwolle werd volop gebruik gemaakt van de toestellen voor calisthenics. Hiermee dragen we bij aan het buitengeluk van inwoners en bezoekers.   

Bereikten we het jaar ervoor de top 3, in 2021 is de samenwerking tussen de partners bekroond met de titel 'Diervriendelijkste Gemeente' voor Zwolle. Een positieve boost voor alle partijen die daaraan meewerken. Een tweede boost voor de toekomst is dat we zijn gestart met het opstellen van een uitvoerbaar beleidsplan dierenwelzijn, gebaseerd op het in 2020 geactualiseerde kader voor dierenwelzijn. En terugkijkend op een lange coronaperiode kunnen we concluderen dat de partners zich met vereende krachten goed door deze tijd heen hebben geslagen. Dat was niet makkelijk voor het Dieren Team Zwolle.

We sturen op vitaliteit en gezondheid van mens, dier èn de omgeving waarin we wonen, werken en recreëren, zodanig dat:

• De openbare ruimte meer uitnodigt en inspireert tot (gezonde) buitenactiviteiten.
• We flora en fauna die de gezondheid bedreigen of buitensporig veel overlast veroorzaken bestrijden.
• We door middel van educatie en voorlichting op het gebied van natuur en milieu het bewustzijn vooral bij kinderen, en daarmee ook die van de ouders, vergroten.
• We zorgdragen voor het welzijn van (gezelschaps)dieren en zo mogelijk het dierenwelzijn verbeteren conform de Nota Dierenwelzijn.

Nota Dierenwelzijn 2013

Visie op het Beheer van de Openbare Ruimte in Zwolle (BOR) 2015

Groene Agenda 2015-2025 (2015)

William Dogger

Activiteiten om gezonde buitenactiviteiten te stimuleren

• Ondersteunen van initiatieven voor bijv. beweegtuinen en eetbare tuinen.
• Ondersteunen en subsidiëren buurtweiden en wijkboerderijen. In 2021 evalueren we met de stichting Stadshoeve de afspraken over en de subsidie voor het beheer van de wijkboerderij in Stadshagen.
• Inzicht in en draagvlak verkrijgen voor deze beweging (gezondheid te bevorderen in de leefomgeving) en investeren in de samenwerking en het maken van concrete afspraken met andere regiogemeenten, de zorgverzekeraar en partners in de stad. Kansen benutten voor preventiecoalities.
• Sociale veerkracht versterken door toegang te hebben tot sociale hulpbronnen en hulpbronnen uit de omgeving zoals sociale participatie, toegankelijkheid voorzieningen en mobiliteit.
• Interventies in de leefomgeving inzetten die een sociaal effect hebben.
• Uitzetten van acties om de ambitie Vitaal en Waardig ouder worden te realiseren.
• Speerpunten zijn: Positieve gezondheid, levensloopbestendig wonen, meedoen en ertoe doen, toegankelijke fysieke omgeving, aanpak eenzaamheid en cultuursensitiviteit.

Activiteiten Natuur- en milieueducatie (NME) in de wijken

• De schaapskudde graast zowel in Holtenbroek als Stadshagen.
• Op de jeugdtuincomplexen in de Aa-landen/Holtenbroek, Stadshagen en Zwolle Zuid maakt een groot aantal kinderen weer kennis met het zelf kweken van groenten. Mocht het aantal aanmeldingen teruglopen dan  zal aan deze mogelijkheid  op scholen extra aandacht worden besteed.
• De activiteiten van de Milieuraad worden financieel ondersteund en de Groene Loper Zwolle ontvangt een bijdrage voor de organisatie van groene buurtinitiatieven.  
• Samen met ROVA wordt het programma Mooi Schoon (afvalpreventie en voorkomen zwerfafval) uitgevoerd waarbij bewoners en kinderen zelf aan de slag gaan met het netjes houden en maken van de wijken.
• Ook wordt voorlichting gegeven aan kinderen over het riool en de verwerking van afvalwater.
• De medio 2018 voor drie jaar  aangestelde makelaar voor Natuur en Milieu Educatie gaat onder meer verder met het inzichtelijk maken van het NME-aanbod (gids/website) en met het in beeld brengen van de vraag van de basisscholen en die vervolgens koppelen aan NME-aanbieders. Ook de concept  Lange Termijn-visie NME wordt verder uitgewerkt zodat op basis daarvan een structurele benadering voor NME kan worden gekozen. Onderwijl wordt het bestaande netwerk voor  NME in de brede zin van het woord (dus ook gericht op klimaat, energie, circulaire economie e.d.) voortgezet. Dit samen met ROVA, Natuur Platform Zwolle, NMO, Waterschap WDO, Vitens, Travers en andere partners in de stad.  . Afhankelijk van de beslissing van de Raad in november 2020 worden deze werkzaamheden al dan niet gecontinueerd  na 1 juni 2021.

Activiteiten dierenwelzijn

• Stimuleren afstemming beleid en uitvoering met de ketenpartners Dierenwelzijn. De uitvoering van het beleid wordt grotendeels door de partners in de stad vormgegeven. Wij stimuleren de samenwerking en het sluiten van de ketens in de samenwerking en maken afspraken over de taken die de partners voor ons uitvoeren.
• Uitvoering van de geactualiseerde beleidsnota Dierenwelzijn.  In 2021 komen we gekoppeld aan het voorjaarsmoment met een uitwerking van de speerpunten PIEC (preventie, informatie, educatie en communicatie) en Dierenwelzijn-Mensenzorg.
• Subsidiëren Dierenasiel, Dierenambulance, Stichting Blijf van mijn dier, Dierenbescherming en Flappus.
• Behandeling gewonde dieren uit openbare ruimte door dierenartsen.
• Uitvoeren hondenbeleid (o.a. hondenlosloopterreinen, hondenhaltes).

Activiteiten om contact met ziekteverwekkers, flora en fauna die de gezondheid bedreigen of buitensporig veel overlast veroorzaken te voorkomen

• Bestrijden risico-veroorzakers en overlast gevende flora en fauna zoals essentaksterfte, eikenprocessierups, reuzenbereklauw, rattenbestrijding, opruimen kadavers en dergelijk. Het aanpakken van ziektes, plagen en overlast zijn een terugkerend iets wat constant wordt bijgesteld. In 2019 was zichtbaar dat de eikenprocessierups enorm had toegenomen binnen de gemeente. Een analyse wordt uitgevoerd om te bepalen in welke mate er effectieve maatregelen genomen kunnen worden bij ziektes, plagen en overlast.
• In de Perspectiefnota is besloten in te zetten op de bestrijding van Japanse Duizendknoop en daarvoor is 200.000 euro voor 2021 beschikbaar gesteld.
• Aanpak Essentaksterfte. In 2019 is opnieuw inspectie gedaan naar aangetaste essen. Op basis van de in juli uitgevoerde inspecties is gebleken dat de opgave in de laanbeplanting beperkt is. De aangetaste essen in de bossen is met 600 nog steeds fors. Bij de essen in bossen en bosplantsoen kiezen we ervoor terughoudend te kappen. In veel gevallen kunnen de dode of verslechterde bomen blijven staan. Alleen waar potentieel gevaar optreedt of sprake is van kaalslag door een hoog percentage essen gaan we over tot actieve kap.
• Aanpak Kastanjebloedingsziekte. Kastanjebomen worden jaarlijks geïnspecteerd op aanwezigheid en mate van de kastanjebloedingsziekte.
• Geen gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen.
• Reiniging van oppervlaktewater, destructie en milieu-afval.

Activiteiten om gezonde buitenactiviteiten te stimuleren
Door corona is de buitenruimte niet alleen herontdekt als mooie en fijne plek, maar zagen we ook meer betrokkenheid. Veel ideeën voor buitengeluk in de buitenruimte hebben we kunnen faciliteren. Soms door een kleine financiële bijdrage, soms met koppelkansen vanuit het beheer (zie ook doel 7.1.1. Mijn Wijk).

Activiteiten Natuur- en milieueducatie (NME) in de wijken
De jeugdtuincomplexen in de Aa-landen/Holtenbroek, Stadshagen en Zwolle Zuid  konden in 2021 op een aangepaste manier (corona-proof) doorgaan. Er was zoveel animo dat we helaas niet iedereen een plek konden geven.

De NME visie is vastgesteld en wordt verder uitgewerkt. Het aanbod voor Natuur en Milieu Educatie is (deels) vernieuwd en digitaal uitgebracht. Zie de digitale versie van Zwolse NME gids schooljaar 2021/2022 op natuur-en-milieueducatie-nme-gids-2021 en op NME Zwolle staat alle info over NME.

Activiteiten dierenwelzijn
In 2021 is de samenwerking tussen de partners bekroond met de titel 'Diervriendelijkste Gemeente' voor Zwolle. Een positieve boost om - onder regie van de gemeente - de onderlinge samenwerkingen verder te intensiveren en (nieuwe) mogelijkheden te onderzoeken om ketens verder te sluiten. Synergie kan/zal kostenbesparingen, effectievere/efficiëntere bedrijfsvoeringen, kwalitatief betere uitvoering van de wettelijke taken, meer transparantie en een betere besteding van publieke middelen opleveren. Een verkenning naar de optimale organisatiestructuur om e.e.a te realiseren is inmiddels van start gegaan.

Het speerpunt PIEC (preventie, informatie, educatie en communicatie)  is in 2021 Zwolle-breed geconcretiseerd middels plaatsing van een serie educatieborden op kinderboerderijen en dierenweides, als ook door de totstandkoming van het online communicatiekanaal SamenDieren i.s.m. SamenZwolle. Zowel fysiek als online levert dit communicatiemogelijkheden op om m.n. verantwoord huisdierenbezit te promoten en de activiteiten van Dieren Team Zwolle onder de aandacht te brengen.

Het speerpunt Dierenwelzijn-Mensenwelzijn is in 2021 middels vooroverleggen en vooronderzoeken voorbereid en per 1-1-2022 officieel van start gegaan met een externe projectleider onder regie van de Adviseur Dierenwelzijn. Uiteraard hadden alle diergerichte activiteiten met een mensenwelzijns-component in 2021 gewoon doorgang; denk aan de inzet van assistentiedieren ('knuffeldieren') voor ouderen en terminaal zieke kinderen, de inzet van dieren op kinderboerderijen en dierenweides, de activiteiten van de Dierenvoedselbank, en de opvang van huisdieren die dakloos dreigen te raken door sociale problematieken.  

De samenwerking met structurele subsidiepartners Dierenasiel Zwolle, Dierenambulance Zwolle en Stichting Flappus is in 2021 gecontinueerd. Stichting Mendoo (voorheen Blijf Van Mijn Dier) en Dierenbescherming maken wel deel uit van het Dieren Team Zwolle, maar hebben verder geen subsidierelatie met de gemeente. Met de huidige subsidiepartners wordt gekeken hoe de ketensamenwerking rondom dierenhulp verder geïntensiveerd kan worden.

Gewonde dieren uit de openbare ruimte konden ook in 2021 rekenen op medische behandeling door dierenartsen. Er is een eerste inventarisatie uitgevoerd naar de hoogte en de verdeling van de kosten, niet alleen bij de verschillende dierenklinieken, maar ook bij de partners waar eveneens medische kosten worden gemaakt. Verder afstemming hiervan volgt in 2022.

Het hondenbeleid in Zwolle is sterk verouderd. Lopende zaken hebben ook in 2021 doorgang gevonden, maar tegelijkertijd is een inventarisatie gestart om de omvang van het veld rondom hondenaangelegenheden te bepalen. In 2022 wordt een (afstudeer)onderzoek gestart om dit meer gestructureerd in kaart te brengen en aanbevelingen voor een nieuw beleid te kunnen doen.

Activiteiten om contact met ziekteverwekkers, flora en fauna die de gezondheid bedreigen of buitensporig veel overlast veroorzaken te voorkomen:
De afgelopen jaren worden we door de klimaatverandering steeds vaker geconfronteerd met boomziektes en stormschade. Daarnaast is er altijd sprake van een onderhoudsopgave. Het bestand van de straatbomen "vergrijst". In de komende jaren wordt een deel planmatig vervangen op basis van het Meerjarenopgavenplan (MJOP). In dit jaarverslag staat in de risicoparagraaf  een uitgebreide uiteenzetting van de boomziektes, de potentiële risicobomen, de eikenprocessierups, de Essentakkensterfte, de overlast door “lekkende bomen”, stormschade, droogte door klimaatverandering en de Japanse duizendknoop.

In 2021 is het ganzenbeheerplan opgesteld vanwege de overlast van ganzen. Het ganzenbeheerplan is een eerste pilot om te leren hoe het dierenwelzijnsbeleid, de ecologie en ‘in het wild levende’ dieren meer bij elkaar te brengen zijn. Het is gebaseerd op diervriendelijk gebiedsgericht maatwerk. Het komende jaar worden op verschillende overlast locaties experimenten uitgevoerd voor de uitvoering van het beheerplan.

De lasten en de baten hebben een voordelig saldo van € 147.694 en € 7.223. Omdat er € 93.502 minder is onttrokken aan de reserves en € 25.000 meer wordt toegevoegd aan de reserves, wordt uiteindelijk een voordelig resultaat gerealiseerd van € 36.415.

Het voordeel van € 147.694 op de lasten wordt gerealiseerd door:

• De lasten voor Natuur- en Mileu Educatie (NME) zijn € 93.502 lager doordat de activiteiten doorlopen in 2022. Hierdoor is er eveneens € 93.502 minder onttrokken uit de reserve nutvw-fysiek. Dit budget blijft beschikbaar voor besteding komend jaar.
• Voor een bedrag van € 25.000 zijn verplichtingen aangegaan. De opdracht loopt door in 2021, waardoor er € 25.000 minder is uitgegeven. Dit bedrag is toegevoegd aan de reserve nutvw-fysiek.
• Daarnaast zijn er diverse kleinere voor- en nadelen met per saldo een voordeel op de lasten van € 29.192 en een voordeel op de inkomsten van € 7.223.

De essen die dusdanig aangetast waren door essentaksterfte zijn gekapt en nieuwe bomen zijn ingeplant. De essen worden nog steeds gemonitord en geïnspecteerd.  

2019-Hekwerk dierenweides/jeugdtuinen

2021-Hekwerk e.d. weides/openbare ruimte

2022-Hekwerk e.d. weides/openbare ruimte

Het krediet uit 2019 is afgerond en zal in 2022 worden afgesloten.