Fysiek domein

Ruimtelijke- en milieuafwegingen spelen een belangrijke rol bij het waarborgen van de gezondheid. Milieunormen zijn gebaseerd op de effecten op de gezondheid en de veiligheid. Milieu in de fysieke leefomgeving is een dynamisch terrein van steeds meer verantwoordelijkheid, maar  ook met steeds meer vrijheid voor lokale uitwerking. Dat biedt kansen om beleidskeuzes te maken. De nieuwe Omgevingswet gaat hier meer ruimte in bieden, maar er blijven bandbreedtes bestaan en voor sommige aspecten wordt er helemaal geen afwegingsruimte ingebouwd.

Vanaf 2018 is een groot aantal milieutaken belegd bij de Omgevingsdienst IJsselland (OD). Dit is een samenwerkingsverband tussen de gemeenten Dalfsen, Deventer, Hardenberg, Kampen, Olst-Wijhe, Ommen, Raalte, Staphorst, Steenwijkerland, Zwartewaterland, Zwolle en de provincie Overijssel. De OD geeft invulling aan taken op het gebied van omgevingsrecht en draagt zo effectief bij aan de kwaliteit van de leefomgeving. Enerzijds door ondersteuning van de dienstverlening aan inwoners en bedrijven op het gebied van vergunningen. Anderzijds door toezicht en handhaving op omgevingsaspecten als veiligheid, lucht, geluid, energie, afval en bodem. Vergunningverlening en de afhandeling van meldingen wordt lean uitgevoerd en is op orde. Datzelfde geldt voor toezicht en handhaving.

De ondergrond (bodem en grondwater) is een belangrijke drager voor een gezonde stad en vitale gebieden. Veilig gebruik van bodem en grondwater staat voorop. Feit is echter dat het technisch en financieel onmogelijk is om alle bodem- en grondwaterverontreinigingen te saneren tot een kwaliteitsniveau dat voor alle vormen van gebruik geschikt is. Daarom staan in het bodembeleidsplan functies van de ondergrond centraal en is het beoogde kwaliteitsniveau afgestemd op die functies. We nemen te allen tijde risico’s voor de volksgezondheid weg en zorgen voor bescherming van de drinkwaterwinning. Daarbij is een betaalbare en uitvoerbare bodemsaneringsoperatie noodzakelijk. Hiervoor is een gebiedsgerichte aanpak ontwikkeld. Deze is uitgewerkt in het Gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal (GBP).
Deze aanpak kan ook een bijdrage leveren aan de ruimtelijke en economische ontwikkeling en verstedelijkingsopgave. Juist in en om het centrum van Zwolle, waar van oudsher de meeste verontreiniging zit,  kan stagnatie van ruimtelijke ontwikkelingen door bodem- en grondwaterverontreiniging worden opgeheven, zoals bijvoorbeeld bij de Hornbach-locatie. Zie ook doel 6.4.3.

Bij geluid, als belangrijke kwaliteitsbepaler voor de leefomgeving, is beleidsvrijheid aan de orde. Eigen verantwoordelijkheid, niet langer normgestuurd, en lokaal maatwerk zijn daarbij de sleutelbegrippen. Voor Zwolle past deze vernieuwing in de werkwijze van gebiedsgericht werken aan milieu. Zo wordt er naar gestreefd de geluidskwaliteit te realiseren die past bij een betreffend gebiedstype.
Zwolle voldoet aan wettelijke normen voor luchtkwaliteit. Extra maatregelen zijn niet noodzakelijk. Daarnaast geldt dat door autonome ontwikkelingen, onder andere door het steeds schoner worden van voertuigen en optimalisatie van de mobiliteit, de kwaliteit van de lucht verbetert.
De ontwikkeling van Lelystad Airport heeft effecten op het leefklimaat (geluid en (ultra)fijnstof) in delen van de stad. Samen met de regio willen wij de negatieve effecten van Lelystad Airport zoveel mogelijk voorkomen. Hierbij wordt onder andere ingezet op hogere vliegroutes en glijvluchten, om zodoende  de uitstoot van fijnstof en geluid te verminderen.

Bij externe veiligheid gaat het om risico’s voor de mens als gevolg van het opslaan, be- en verwerken en transport van gevaarlijke stoffen. In Zwolle wordt voorzien in de basisveiligheid voor Zwolse burgers, wat wil zeggen dat er nergens op het grondgebied van de gemeente veiligheidsnormen worden overschreden.

De werkzaamheden om de verschillende milieucomponenten in te bedden in de Omgevingswet krijgen steeds meer gestalte. Hierin zijn in 2021 de eerste stappen gezet. Door deze integrale benadering werken we toe naar een steeds gezondere stad.

De Omgevingsdienst voert de taken conform de afspraken uit. De samenwerking wordt steeds verder geoptimaliseerd.

Door de innovatieve monitoring van het grondwater kan steeds beter gestuurd worden op de kwaliteit van het grondwater. Hiermee kunnen we de drinkwaterwinning duurzaam beschermen. En zonodig tijdig ingrijpen.

We voorkomen gezondheidsrisico’s door verontreiniging van bodem,  grondwater, lucht, geluid of externe veiligheid, zodanig dat:

• Vergunningverlening lean en toezicht & handhaving adequaat wordt uitgevoerd.
• Voor bodem en ondergrond:
  • De kwaliteit van de ondergrond wordt afgestemd op de functie.
  • De drinkwaterwinning beschermd blijft en er voldoende schoon drinkwater beschikbaar blijft voor toekomstige generatie.
  • De bodemsaneringsoperatie uitvoerbaar blijft en probleemeigenaren worden ontzorgd.
• Geluidhinder voor bestaande woningen wordt teruggedrongen en nieuwe geluidhindersituaties worden voorkomen.
• Op 5 a 6 locaties geluidknelpunten worden aangepakt ten behoeve van circa 350 geluidgehinderden.
• De luchtkwaliteit blijvend voldoet aan de maatgevende normen voor stikstofdioxide (NO2) en fijn stof (PM10).
• Bij externe veiligheid sprake is van handhaving van de basisveiligheid (voldoen aan normen voor plaatsgebonden risico) en een aanvaardbaar groepsrisico.
• Het aantal asbestdaken in Zwolle vermindert voordat het asbestdakenverbod van kracht wordt.

William Dogger

De lasten van € 2.475.058 zijn als volgt verdeeld: 70% omgevingsdienst, 26% bodem- en ondergrond, en 4% geluid, lucht en externe veiligheid.

Vanaf 2018 is een groot aantal milieutaken belegd bij de Omgevingsdienst IJsselland (OD). Het afgesproken takenpakket staat uitgebreid beschreven in het op 9 februari 2017 vastgestelde convenant tussen de deelnemende partners en de OD. De volgende activiteiten worden uitgevoerd:

• Uitvoeren vergunningverlening, toezicht en handhavingstaken op basis van het vergunningen, toezicht en handhavingsprogramma (VTH) 2021.
• Preventieve handhaving door voorlichting, communicatie, advisering, stimulering, zichtbaar optreden en persoonlijke benadering.
• Waar nodig wordt repressief opgetreden.
• Specialistische werkzaamheden op gebied bodem, geluid, lucht en externe veiligheid, zoals:
  • Beheren bodeminformatiesysteem en uitvoeren bevoegd gezag-taken
  • Geluidmetingen en –onderzoeken (met uitzondering van geluid van evenementen)
  • Op orde houden van zonebeheer geluid voor de industrieterreinen Marslanden, Voorst en Hessenpoort.
  • Milieu-advisering bij bouw, ruimtelijke ordening en verkeer.
  • jaarlijks monitoren van de NSL-tool (Nationale samenwerking luchtkwaliteit)
  • het beheer van de gemeentelijke risicokaart voor externe veiligheid.

Voor 2021 heeft de OD de volgende (strategische) bestuurlijke thema’s vastgelegd:

• voorbereiding invoering Omgevingswet;
• energie & duurzaamheid;
• zeer zorgwekkende stoffen;
• circulaire economie;
• ondermijning en bestrijding milieucriminaliteit
• uitvoeren ro-, bouw- en sloopuitvoeringstaken gemeente Ommen.

Verder zal de Omgevingsdienst de komende periode aandacht besteden aan de volgende (operationele) thema’s:

• risicogestuurd toezicht;
• veehouderij, land- en tuinbouw; op weg naar duurzame landbouw.

Voor 2020-2023 is een efficiencydoelstelling overeengekomen van jaarlijks 2% (8% totaal). In 2020 is deze besparing ingeboekt; voor de 2021 is dit niet gebeurd. Het bestuur van de OD heeft aangegeven dat het minimum niveau waarvoor het bestuurlijk verantwoordelijkheid kan nemen voor risico’s op het gebied van veiligheid en gezondheid alsmede voor de uitvoeringskwaliteit bereikt lijkt. In  2021 volgt nader onderzoek naar de wenselijkheid om deze besparing alsnog in te boeken.
De eerste jaren na de oprichting van de OD is er sprake van zgn. inputfinanciering. Bij de vorming van de OD is afgesproken dat in de periode na 2020 gefaseerd wordt overgegaan naar de methode van ouputfinanciering.  Na de ontwikkelfase wil de OD zich richten op het stabiliseren van een volwassen organisatie. In het kader van de volwassen wordende organisatie hebben ze nog een aantal opgaven.

Gemeentelijke activiteiten bodem en ondergrond
Op 15 juni 2020 is door de raad de "Uitvoeringsagenda Bodem & ondergrond 2020-2024" vastgesteld. Hierin zijn de opgaven voor de komende jaren (2020-2024) aangegeven. De activiteiten worden jaarlijks bepaald en opgenomen in de begroting.  Onderdeel van de uitvoeringsagenda zijn ook de activiteiten vanuit bevoegd gezag (die worden gefinancierd uit de decentralisatie-uitkering bodem) en het gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal (GBP).
De taken bevoegd gezag betreffen de achtergebleven taken voor het uitvoeren van het landelijk Bodemconvenant. Het deelnemen aan landelijke bijeenkomsten en werkgroepen, het gezamenlijk (provinciaal/interregionaal) uitwerken van beleidsambities en de financiële verantwoording van de ontvangen vergoedingen. In 2020 is de laatste rijksbijdrage ontvangen in het kader van het Bodemconvenant 2015-2020. Deze bijdrage, inclusief het restant van 2019,  is in 2020 ingezet voor het uitvoeren en ontwikkelen van grondstromen- en bodemkwaliteitsbeleid. Deze Decentralisatie Uitkering Bodem (de zgn. DUB-gelden) zal een vervolg krijgen. Op basis van de voorlopige afspraken is binnen de begroting rekening gehouden dat de bijdrage op gelijk niveau wordt doorgetrokken, waarmee jaarlijks circa €145.000 aan incidentele middelen beschikbaar is voor de uitvoering van de uitvoeringsagenda. Door het ministerie is aangegeven dat besluitvorming eind november plaatsvindt
Vanuit het gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal (GBP), dat een looptijd heeft van nog circa 25 jaar, is jaarlijks €500.000 beschikbaar voor de aanpak van bodem- en in elkaar overlopende grondwaterverontreinigingen. De activiteiten zijn beschreven in het gebiedsbeheerplan zelf en onderdeel van de uitvoeringsagenda. Omdat de kosten jaarlijks fluctueren worden de jaarlijkse voor- en nadelen geëgaliseerd met  de reserve Gebiedsbeheerplan.

Voor 2021 zijn de volgende activiteiten opgenomen conform de uitvoeringsagenda:

Activiteiten veilig gebruik van bodem en grondwater

• Aanpak van bodemverontreiniging:
  • Locaties met (grondwater)verontreiniging monitoren en eventueel nader onderzoeken en aanpakken, bijvoorbeeld de locatie van de voormalige chemische wasserij Dellen Wuijts
  • Locaties waar kwaliteit van het grondwater niet overeenstemt met de ondergrondfunctie onderzoeken en indien nodig aanpakken, bijvoorbeeld de locatie van de voormalige gasfabriek (Noordereiland), waar de huidige gehaltes nog niet voldoen voor de ondergrondfunctie “bodemenergie”
  • Onderzoek naar niet genormeerde stoffen zoals PFAS., lood etc.  Het ministerie geeft hier geen wettelijke grenzen meer voor aan zodat per gemeente bepaald mag worden wat aanvaardbaar is in het kader van bijvoorbeeld gezondheidsrisico’s.  
  • Grondstromen. Als onderdeel van de Begroting 2021 wordt ter uitvoering van dit doel voorgesteld om in te stemmen met bestedingsvoorstel M (grondstromen). Wij zijn opdrachtgever voor werken en projecten. Bij deze werken en projecten komen partijen grond vrij. Opslag en hergebruik van deze partijen grond is mogelijk en wordt vanuit het oogpunt van duurzaam hergebruik gestimuleerd. Hiervoor gelden wel strikte regels en voorwaarden. Om hieraan te voldoen en de kans op bodemverontreiniging zoveel mogelijk te voorkomen, stellen wij u voor om de functie van grondstromencoordinator structureel aan te stellen.
• Beschermen van de drinkwaterwinning Engelse werk:
  • Afstemming met Vitens en Provincie Overijssel over provinciaal beschermingsbeleid voor drinkwaterwinning zodat de maatregelen en aanpak voor de bescherming van het Engelse Werk daarin blijven passen
  • Monitoring van de kwaliteit van het grondwater rond de drinkwaterwinning Engelse Werk
  • Bronmaatregel Oostzeelaan (afvangen van verontreinigd grondwater) duurzaam in stand houden en ruimtelijk inpassen in de ontwikkeling van Spoorzone;
  • Extra maatregel realiseren (afvangen van verontreinig grondwater) en deze combineren met energiewinning voor nieuw te ontwikkelen gebouwen
• Schone grondwatervoorraden behouden:
  • Uitvoeren van het gemeentelijk bodembeleid. Dit betreft bodemactiviteiten voor zover deze niet zijn overgedragen zijn aan de Omgevingsdienst. Dit zijn vooral de taken met een beleidsmatig karakter of het beheer van financiën en verantwoorden subsidies.  
  • Bodembeleid actualiseren in kader van omgevingswet

Activiteiten opheffen stagnatie van ruimtelijke ontwikkelingen  (Technisch en financieel uitvoerbare bodemsaneringsoperatie):

• Kostenverlaging voor bodemsanering middels een gebiedsgerichte aanpak:
  • Ondergrond en gedrag van het (diepe) grondwater nader in beeld brengen (modelleren);
  • Een adaptief monitoringsplan ontwikkelen en uitvoeren voor het Gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal
  • Actualiseren Gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal: evaluatie van de grenzen, klimaatproof maken van het GBP, inpassen in de omgevingsplannen
  • Onderzoeken en uitvoeren van pilots voor natuurlijke saneringstechnieken voor grondwaterverontreiniging
• Ontzorgen van probleemeigenaren:
  • Actieve voorlichting naar probleemeigenaren (bedrijven): partijen attenderen op de (mogelijke) verontreinigingssituatie en de optie om door middel van afkoop gebruik te maken van de gebiedsgerichte aanpak
  • Overeenkomsten sluiten en onderhouden met eigenaren van grond(water)verontreinigingen
  • Basisregistratie ondergrond.

Gemeentelijke activiteiten geluid, lucht en externe veiligheid

• Afhandelen geluidsklachten wegverkeerslawaai.
• Afstemming werk-met-werk-projecten in het kader van actieplan geluidsanering
• Afhandelen luchtklachten (wegverkeer, houtkachels, etc..).
• Volgen landelijke ontwikkelingen, beleidsinput, en afhandelen vragen bv. over straling 5G netwerken, gezondheidseffecten geluid/lucht etc..
• Voor externe veiligheid wordt bewaakt dat het groepsrisico past binnen de grenswaarden van het gebiedstype en we zorgen dat dit openbaar, verklaarbaar en aanvaardbaar is.
• Stimuleren verwijderen asbestdaken: Besloten is om de verwijdering niet actief te stimuleren. Eigenaren zijn aangeschreven en moeten nu zelf in actie komen. We volgen dit thema op provinciaal en landelijke beleid.

De werkzaamheden zijn uitgevoerd binnen de beschikbare middelen voor de Omgevingsdienst. De werkzaamheden voor de ondergrond zijn conform de vastgestelde Uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond.

De lasten en baten laten een voordelig resultaat zien van € 350.819 en € 103.460. Omdat er € 93.424 meer wordt toegevoegd en € 366.583 minder wordt onttrokken aan de reserves ontstaat uiteindelijk een klein nadelig resultaat van € 5.728. Deze resultaat heeft betrekking op de volgende activiteiten:  

Omgevingsdienst
Voor de Omgevingsdienst (OD) worden € 42.954 lagere lasten en € 23.460 hogere baten gerealiseerd. Omdat er een hogere storting van €13.424 in de reserves wordt gedaan en een lagere onttrekking uit de reserves van € 58.718, ontstaat een nadelig saldo van € 5.728.

• De extra lasten 2021 vanuit de OD van € 93.842, waar de raad 7 februari 2022 over heeft vergaderd, kunnen opgevangen worden binnen de begroting. Zoals aangegeven in de beslisnota worden de kosten voor Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen (€ 60.000 begroot) niet in rekening gebracht bij Zwolle. De inzet van de OD hiervoor wordt verrekend met minder uren op advies. Daarnaast is er ruimte vanuit gelden uit het rijk (€ 26.000) en de begroting (€ 10.796) waardoor er een voordeel ontstaat van € 2.954.
• Voor de doorontwikkeling van het vergunningensysteem (IJVI) was een bedrag van € 75.000 geraamd vanuit de reserve nutvw. De kosten bedroegen €35.000. Aanpassing IJVI wordt samen met de Omgevingsdienst en haar deelnemers opgepakt. Door de latere invoering van de omgevingswet verschuiven er werkzaamheden naar 2022. Tegenover de lagere lasten van € 40.000 staat eveneens een lagere onttrekking van € 40.000 uit de reserve nutvw.
• Voor energie controles was voor 2021 een budget toegekend van € 103.718 (€ 18.718 via de reserve en €85.000 extra middelen die de raad hiervoor beschikbaar heeft gesteld). Daarnaast is een bijdrage van de provincie ontvangen van €23.460, zodat in totaal €127.178 beschikbaar was. De totale kosten bedroegen €95.036. Door corona heeft de OD wederom niet alle geplande werkzaamheden uit kunnen voeren waardoor er € 32.142 minder is gefactureerd. Dit bedrag wordt  via een storting in de reserve (€ 13.424) en het niet onttrekken uit de reserve (€ 18.718) meegenomen naar 2022. De controles zullen in 2022 of de jaren er na alsnog door de omgevingsdienst worden uitgevoerd.

UItvoeringsagenda Bodem en ondergrond
De uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond kent per saldo een resultaat van €0. Er worden € 307.865 lagere lasten en € 307.865 lagere onttrekkingen uit de reserves gerealiseerd. Daarnaast zijn de inkomsten € 80.000 hoger dan geraamd en zijn daarmee de stortingen in de reserves ook €80.000 hoger.
Voor de uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond is op dit doel een beperkt regulier budget. Jaarlijks wordt aanvullend incidenteel budget geraamd (voorheen projectbudget Gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal en rijksgelden DecentralisatieUitkeringBodem) ten laste van de reserve GBP en reserve nutvw-fysiek.

• Jaarlijks is een budget van € 500.000 beschikbaar voor de uitvoering het GBP, waartegenover een bijdrage uit de reserve GBP staat van € 500.000. De kosten fluctueren jaarlijks en worden via de reserve geëgaliseerd. In 2021 waren de uitgaven € 228.228 lager, waarmee een zelfde bedrag minder is onttrokken uit de reserve GBP.
• Voor de activiteiten DecentralisatieUitkeringBodem zijn de kosten € 79.637 lager dan begroot. Dit wordt met name veroorzaakt doordat de activititeiten deels overlopen naar 2022. Er is eveneens € 79.637 minder uit de reserve nutvw-fysiek onttrokken. Dit saldo blijft gereserveerd ter dekking van de kosten in 2022 en de uitvoeringsagenda Bodem en Ondergrond 2023-2024.     

Geluid, Lucht en Externe veiligheid
Op de activiteiten voor geluid, lucht en externe veiligheid zijn geen afwijkingen.

Het geluidsscherm Mimosastraat is inmiddels gerealiseerd. De financiele afwikkeling heeft in 2021 plaatsgevonden. De kosten pasten binnen de door het ministerie beschikbaar gestelde middelen.

In het kader van het Actieplan zijn de voorbereidingen opgepakt voor de geluidskaarten die elke 5 jaar moeten worden opgesteld. Deze kaarten moeten uiterlijk 1 juli 2022 bestuurlijk worden vastgesteld. Op basis hiervan zijn de eerste contouren in beeld gekomen van het nieuwe actieplan voor de periode 2023-2027.

Er is in 2021 een knelpunt aangepakt aan de Zwartewaterallee. Het betrof het verlengen van een bestaande geluidswal.

Geluidscherm Mimosastraat

Geluidsanering

Airport Lelystad

Hieronder wordt een financiële toelichting gegeven op de projecten, de inhoudelijke toelichting is opgenomen onder de toelichting "realisatie kredieten".

Geluidsscherm Mimosastraat
De werkzaamheden geluidsanering Mimosastraat zijn gereed. De subsidie-regeling liep tot en met 31-12-2021 en is verantwoord via de SiSa bij de jaarrekening 2021 en gereedgemeld. De kosten waren beduidend lager dan in het oorspronkelijke oude plan geraamd. De subsidie is daarmee ook overeenkomstig lager vastgesteld.
Het project is in 2021 afgesloten. In het gebied vinden nog wel werkzaamheden plaats, zoals de calamiteiten-weg drive-under maar deze worden geïnitieerd vanuit de samenhangende projecten Zwolle Spoort en Fietspad Herfte/wandeldoorgang.